Kırk Uçurma (Kırk Çıkarma) Nedir? Nasıl Gerçekleştirilir?

Minik bebeğinizi kucağınıza aldınız ve hayatınıza nasıl güzellikler kattığını neredeyse 40 gündür büyük bir mutlulukla izliyorsunuz. Eğer yavrunuzla geçirdiğiniz bu bir ayı geçkin süreyi geleneksel bir ritüelle taçlandırmak isterseniz, kırk uçurma nedir ve nasıl yapılır sorusunu yanıtladığımız bu dosyaya yakından bakabilirsiniz!

Bebeğinizle yaklaşık 40 gündür berabersiniz. Bir yandan lohusa sendromu, diğer yandan edindiğiniz anne kimliği ve doğumdan sonraki iyileşme süreci yaşantınızı pek çok açıdan etkilemiş olabilir. Sizinle aynı olmasa bile bu süreçte minik meleğinizin hayatında da büyük gelişmeler meydana geliyor. Yeni dünyasına adapte olmaya çalışan bebeğiniz, kendisine sunulan yaşama güçlü bağlarla tutunmaya çalışıyor. Peki, 40’ıncı günün sonunda her ikiniz için de tekrar yeni bir sürecin başlayacağını biliyor muydunuz? Bu nedenle lohusalık dönemini geride bırakan annelere ve bebeklerine yapılan kırk uçurma merasimi nedir öğrenmek isteyebilirsiniz. Hadi, kırk uçurma adetinin detaylarını keşfedelim!

Kırk Uçurma Merasimi Nedir?

Kırk uçurma merasimi, kültürümüzde hem anne hem de bebek için doğumdan 40 gün sonra gerçekleştirilen geleneksel bir tören. Özetle kırk uçurma töreni, doğumla beraber önemli ve bir o kadar da kritik bir süreç olan 40 günlük lohusalığın sonuna gelindiğini belirtiyor. Geleneklerimiz gereği ülkemizde, lohusalık döneminde korunmasız olan anne ve bebekler dualarla ve bazı sembolik taş veya ritüellerle koruma altına alınıyor. Ve bu dönem, işte “kırk uçurma” geleneği ile sonlandırılıyor.

Kökeni Türk tarihinde Göktürklere kadar uzanan kırk uçurma geleneğinde genellikle dua ve iyi niyetler dile getiriliyor. Nitekim kırk uçurma merasimleri, anneyle bebeğin birlikte geçirdiği ilk 40 günü sorunsuz bir şekilde atlatmasını kutlamak ve şükretmek için yapılıyor. Farklı kültürde “kırk çıkarma” olarak da anılan bu tören, yapılış şekli bakımından yörelere göre değişiklik gösterebiliyor.

Kırk Uçurma Banyosu Nedir?

Doğumdan 40 gün sonra anne ve bebeğin banyo yaptırılmasına “kırk uçurma banyosu” deniliyor. Ancak bu banyo deneyimi bildiğimiz banyolardan oldukça farklı. Kırk uçurma banyosunda bebek ve anne, genellikle ailedeki en büyük kadın olan ve “kırklama annesi” adı verilen kişi tarafından yıkanıyor. Bu adetin adımları ise şöyle ilerliyor:

Yıkama suyunun içerisine kırklama annesinin topladığı 40 adet taş ve mevsim çiçekleri atılıyor. İsteğe bağlı olarak suya altın, gümüş ve nazardan koruduğuna inanılan bir nazar boncuğu da koyulabiliyor.
Kırk uçurma banyosunda bebeği yıkayacak kişi ellerini 40 defa suya daldırıyor ve dualar eşliğinde bebeğin başından aşağı 40 tas su döküyor. Bu aşamada “Su aşağı, boyu yukarı olsun, su gibi ömrü uzun olsun!” cümlesiyle bebek güzel niyetler eşliğinde güzelce temizleniyor.
Banyodan sonra bebek kurulanıyor ve en güzel kıyafetlerle giydiriliyor.
Bebek banyosunun ardından, lohusalık yükünü ardında bırakması için anneye de kırk uçurma banyosu yaptırılıyor. Bebekte olduğu gibi annenin başından da 40 tas su dökülüyor.

Kırk Uçurma Neden Yapılır?

Kırk uçurma yapmanın pek çok sebebi olsa da bu tören genel anlamda zorlu bir süreçten geçen annenin temizlenmesi, iyileşmesi ve bebekle birlikte sosyalleşmesi için yapılıyor. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi’nde yayınlanan Günümüzde Lohusalıkta Devam Eden Albasması ve Kırklama Uygulamaları isimli araştırmada, kırk uçurmanın lohusalık dönemini geride bırakan annenin çevresiyle vakit geçirmesine ve psikolojik olarak kendisini çok daha iyi hissetmesine katkıda bulunduğu belirtiliyor.

Kırk uçurma yapmanın temel sebeplerinden bir diğeri ise bebeğin gelişimi doğrultusunda artık yakın çevresiyle tanışması için hazır olduğu düşüncesi. Kısacası kırk uçurma, anne ile bebeğin sevdikleriyle vakit geçirmesi ve iyi dilekleri kabul etmesi için yapılan bir ritüel. Hatta bu nedenle, kırk uçurma banyosundan sonra anne ve bebek dışarı çıkarılıyor ve toplamda yedi ayrı kapı olacak şekilde aile, dost ve akraba ziyaretleri yapılıyor.

Kırk Uçurma Merasimi Nereden Gelir?

Tarihi kaynaklarda kırk uçurmanın çok eskilere dayanan bir Şaman geleneği olduğu belirtiliyor. Lohusa döneminde olan kadınların tehlikelere karşı açık olduğu düşüncesi Eski Türklerden bu yana hakimiyetini sürdürüyor. Öyle ki Türkiyat Araştırmaları Dergisi’nde yayınlanan Diyarbakır’da “Kırklı” Kavramı ve “Kırk Çıkarma” Etrafında Oluşan İnanış ve Uygulamalar isimli makale, uzun zamandan beri özellikle Orta Asya Türklerinde doğum öncesi ve sonrasında tehlikeleri uzaklaştırmak ve kötülükleri kovmak için çeşitli arınma törenlerinin yapıldığını ifade ediyor.

Topluluktan topluluğa zaman içerisinde değişen ve batıl inançlardan sıyrılarak çok daha modern bir hal alan kırk uçurma törenleri, bugün genellikle annenin ve bebeğin sevdikleriyle vakit geçirmesi için yapılan bir merasim olarak sürdürülüyor.

Kırk Uçurma Sepeti Nedir?

Kırk uçurma sepeti, içerisinde lohusalık dönemi sonrası için iyi dilekleri temsil eden hediyelerin bulunduğu özel sepetlere deniyor. Kırk uçurma ritüelinde banyonun ardından anne ve bebeğin aile, komşu ve yakın çevreyi ziyaret ettiğinden yukarıda da bahsetmiştik. Anne, işte bu ziyaretlere içerisinde bazı anlamlara sahip hediyelerden oluşan kırk uçurma sepetiyle katılıyor. Bebeğin gelecekteki yaşamını güzelleştireceğine inanılan sembolik ve işlevsel ürünlerden oluşan bu sepetler, kırk uçurma banyosundan sonra yakın çevreyle paylaşılıyor.

Kırk Uçurma Sepeti Nasıl Hazırlanır?

Kırk uçurma sepeti hazırlamak için güncel örneklere yönelmek çok daha şık bir hazırlık yapmayı mümkün kılıyor. Kırk uçurma sepeti hazırlarken de -genelde lohusa sepeti hazırlarken olduğu gibi- orta boy hasır sepetler tercih ediliyor. Sepetlerin içerisine yumurta başta olmak üzere farklı anlamlar taşıyan nesneler koyuluyor. Çoğunlukla ayrı ayrı cam şişe veya kaplara konulan malzemeler, bebek konseptine uygun şekilde süsleniyor. Hazırlanan her şişenin üzerine ise içerisinde bulunan malzemenin anlamı yazılıyor.

Kırk Uçurma Sepetinde Neler Yer Alır?

Yer verilen nesneler yöreden yöreye değişebilse de kırk sepetinin içeriği çoğunlukla aynı oluyor. Tabii ki anne isterse, sepet içerisine kendisi ve bebeği için özel hediyeler de ekleyebiliyor. Örneğin; biberon, emzik, mama önlüğü ya da patik gibi… Kırk uçurma sepetine konan temel malzemeler ve anlamları ise şu şekilde: