Çocukları Akran Zorbalığından Korumanın Yolları

Çocukların eğitim hayatlarında karşılaştığı en yaygın ve endişe verici zorluklardan biri hiç şüphesiz akran zorbalığı. Akran zorbalığı, çocukların arasındaki kısa süreli bir anlaşmazlıktan ziyade uzun vadeli etkilere yol açabilen önemli bir olgu. Peki, akran zorbalığı nedir ve nasıl önlenir?Akran zorbalığıyla başa çıkmanın yolları nelerdir? Gelin, birlikte keşfedelim!

Akran zorbalığı, bir çocuğun genellikle okul veya çevresindeki sosyal ortamlarda yaşıtı olan diğer çocuğa sistematik ve kasıtlı bir şekilde zarar vermesi anlamına geliyor. Sözü edilen zarar fiziksel veya duygusal olup çocukların yaşamlarını derinden etkileyebiliyor. Akran zorbalığı her yaş grubunda ve eğitim seviyesinde karşımıza çıkabiliyor.

Bu kavramın tam anlamıyla ne olduğunu ve neden bu kadar önemli olduğunu anlamak, akran zorbalığıyla mücadelede ilk adımları atmanıza yardımcı olabilir. Bu dosyamızda çocuklarınızın hem eğitim hem de sosyal hayatlarını daha güvenli hale getirmek için ihtiyacınız olan bilgileri bir araya getirdik. Akran zorbalığına dair detaylar sayfanın devamında sizi bekliyor!

Çocuklarda Neden Zorbalık Görülür?

Çocuklar arasında zorbalığın nedenleri son derece çeşitli olup birçok faktörün etkileşimiyle şekilleniyor. İşte zorbalığın altında yatan bazı nedenler:

Güç isteği: Pediatristlerin el kitabı olarak nitelendirilen Advances in Pediatrics dergisinde yayınlanan Bullying and Victimization Among Children adlı makaleye göre, kontrol sahibi olmak isteyen çocuklar zorbalık yapma eğiliminde olabiliyor. Bu çocuklar, sosyal etkileşimler aracılığıyla güç elde etmeyi çekici buluyor.
Duygusal sorunlar: Bazı çocuklar öz saygı sorunları, öfke kontrolü eksikliği ve empati yoksunluğu gibi duygusal sorunlarla karşı karşıya olabiliyor. Bu sorunların çözümlenmemesinin verdiği öfke, dışarıya zorbalık davranışı olarak yansıyabiliyor.
Popülerlik amacı: Advances in Pediatrics kaynağına göre popülerlik kazanmak isteyen çocuklar, saldırgan tavırlar sergileyerek popüler bulmadığı arkadaşlarını dışlama eğilimi gösterebiliyor.
İntikam duygusu: Daha önce zorbalığa uğrayan çocuklar intikam almak amacıyla zorba davranışlarda bulunması gerektiğini hissedebiliyor.
Aile içi sorunlar: American Public Health Association tarafından yayınlanan incelemeye göre, aile için agresyon ve şiddet çocuklarda zorbalık eğilimine neden olabiliyor. Aynı zamanda ilgisiz ve izin verici ebeveynlere sahip çocuklar da kendi yaşamlarında eksik olan kontrol hissini elde etmek için zorbalığa başvurabiliyor.
Medya ve teknoloji etkisi: Televizyon, internet ve video oyunlarında yer alan şiddet içerikli davranışlar çocukların bunları normalleştirerek taklit etmelerine neden olabiliyor.
Akran baskısı: Uluslararası araştırma dergisi Aggressive Behavior tarafından yayınlanan Peer Influence In Bullying: The Autonomy-Enchanging Effect Of Moral Competence adlı makaleye göre, çocuklar ara sıra çoğunluğa uymak için zorbalık yapabiliyor. Bu davranış çocukların kabul edilmek istediği ve sonraki hedef olmaktan korktuğu anlamına geliyor.

Akran Zorbalığının Belirtileri Nelerdir?

Bazı çocuklar duygusal endişelerini sözlü olarak ifade etmeye pek yakın olmuyor. Bu kişilikteki çocukların zorbalığa uğrayıp uğramadıklarını anlamak zor olabiliyor. Birleşmiş Milletler Uluslararası Çocuklara Acil Yardım Fonu (UNICEF) tarafından yayınlanan Bullying: What Is It And How To Stop It? adlı rehbere göre aşağıdaki belirtilere dikkat etmek çocuğunuzun bu deneyimini fark etmenize yardımcı olabilir:

Çocuğun okula gitmekten veya okulla alakalı etkinliklere katılmaktan kaçınması
Endişeli, sinirli ve gergin davranması
Vücudunda açıklayamadığı morluklar veya çizikler olması
Okul veya okul dışında az sayıda arkadaşı olması
Giysi, elektronik cihaz veya diğer kişisel eşyalarını kaybetmesi
Sık sık harçlık istemesi
Akademik başarısının düşmesi
Yetişkinlerin yakınında bulunmayı tercih etmesi
Uykusuzluk ve kabus görme gibi problemler yaşaması
Baş ağrısı ve karın ağrısı gibi stres kaynaklı rahatsızlıklarının olması

Akran Zorbalığı Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

Eğitim odaklı disiplinler arası araştırmalar sunan Remedial and Special Education’da yayınlanan Misconceptions of Peer Rejection and Problem Behavior adlı makaleye göre akran zorbalığı hakkında doğru bilinen yanlışlar şu şekilde:

Zannedilenin aksine zorbalık sorununu görmezden gelmek veya sessiz kalmak etkili bir strateji değil. Bu durum, zorbalığın devam etmesine hatta artmasına neden olabiliyor.
Zorbalıkla mücadelede şiddet veya intikam yoluna başvurmak sorunu çözmeyi sağlamıyor.
Zorbalığa uğrayan çocukların sorunu kendi başlarına değil, yetişkinlerden yardım isteyerek çözmeleri gerekiyor. Çocukların zorbalıkla yalnız başa çıkmaya çalışması onları daha fazla stres altına sokabiliyor.
Zorbalığın normal bir çocukluk deneyimi olarak kabul edilmemesi, ciddi sonuçlara yol açabilen bir problem olduğunun anlaşılması gerekiyor.
Zorbalık sadece fiziksel şiddet değil, sözlü ve duygusal saldırılar da içeriyor.

Akran Zorbalığı Türleri

British Journal of Educational Psychology dergisinde yayınlanan Knowledge And Attitudes About School Bullying In Trainee Teachers adlı makaleye göre zorbalık fiziksel, sözel ve dolaylı olmak üzere üçe ayrılıyor.

Fiziksel Zorbalık

Zorbaların kurbanlara doğrudan fiziksel güç uyguladığı tür fiziksel zorbalık olarak adlandırılıyor. Örnekler arasında yumruk atma, dürtme, çimdikleme, çarpma, itme, eşyaları alıp zarar verme gibi davranışlar yer alıyor.

Sözel Zorbalık

Sözel zorbalık ad takma, alay etme, bağırma, küçümseyici sözler söyleme, küfretme, iftira atma gibi davranışları içeriyor.

Dolaylı Zorbalık

Dolaylı zorbalık zorbaların kurbanlara fiziksel veya sözlü şiddet kullanmadan onları dolaylı yollarla incitmeye çalıştığı bir tür olarak karşımıza çıkıyor. Zorbaların diğer akranları aracılığıyla kurbanları kötülemesi, taklit etmesi, sosyal gruplardan dışlaması, dedikodulara alet etmesi ve tehdit etmesi dolaylı zorbalık grubuna giriyor.

Akran Zorbalığı Sonrası Neler Yapılmalıdır?

Akran zorbalığı sonrasında hem zorba hem de kurban çocuğa yardım etmek için izlenmesi gereken önemli adımlar bulunuyor. Her iki tarafı da ayrı ayrı dinlemek ve uzman bir profesyonelden destek almak oldukça önemli. Ailelerin ve okulların zorbalığı önlemek için iş birliği yapması ve çocukları olumlu davranışlara teşvik etmesi sorunun tekrarlanmamasına yardımcı olabiliyor.

Zorbalık Yapan Çocuğa Nasıl Yaklaşılmalıdır?

Çocukların güvenliği hakkında araştırmalara yer veren Bullying and Teasing adlı kitaba göre zorbalık yapan çocukla iletişim konusunda öneriler:

Durumu fark ettiğinizi ve zorbalığın hoş görülemeyeceğini ona anlatmalısınız.
Zorbalığın bir tercih olduğunu ve sorumluluğu kabul etmesini sağlamalısınız.
Çocuğunuzu utandırmaktan kaçınarak zorbalık yapmasının nedenlerine inmeye çalışmalısınız. Öfke ve dürtü kontrolü gibi becerilerinin eksik olması zorbalığa sebep olabilir.
Zorbalık ve sonuçları hakkında konuşarak empati aşılamayı deneyebilirsiniz.

Akran Zorbalığı Yapan Çocuk için Kime Danışılmalıdır?

Akran zorbalığı yapan bir çocuğun problemlerini anlamak için uzman bir çocuk psikoloğundan destek alabilirsiniz. Çocuğun olumsuz davranışlarının aile içi ilişkilerden kaynaklanması durumunda aile terapisi almayı düşünebilirsiniz.

Zorbalık Yaşayan Çocuğa Nasıl Yaklaşılmalıdır?

UNICEF kaynağına göre akran zorbalığı yaşayan çocuğu güvende tutmanın adımları aşağıdaki gibi sıralanıyor:

Zorbalık mağduru çocuğa sakin ve empatik bir tutumla yaklaşarak hissettiği endişeye saygı göstermelisiniz.
Ona güvende olduğunu hissettirerek yaşadıklarını anlatmasına fırsat vermelisiniz.
Çocuğunuzla zorbalık hakkında sık sık konuşarak onun bundan sonra gördüğü veya yaşadığı durumları size rahatlıkla bildirmesini sağlayabilirsiniz.
Çocuğunuzu sevdiği aktivitelere katılmaya teşvik ederek öz güvenini artırabilirsiniz. Böylece ortak ilgi alanlarına sahip arkadaşlar edinmesine de zemin hazırlamış olursunuz.

Akran Zorbalığı Yaşayan Çocuk için Kime Danışılmalıdır?

Akran zorbalığı yaşayan bir çocuğun uzun vadede farklı problemler yaşamaması adına mutlaka bir çocuk psikoloğundan destek almalısınız. Okuldaki öğretmenler ve rehberlik servisiyle de iletişime geçerek çözüm arayabilirsiniz.

Çocuk disipliniyle ilgili aklınıza takılanlar için Çocuklarda Disiplin Eğitimi Nasıl Verilir? başlıklı içeriğimizi inceleyebilirsiniz!

*Bu sayfada yer alan açıklamalar, sağlık tavsiyesi ve uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır. Çocuğunuzun akran zorbalığı yaşaması veya yapması durumunda mutlaka bir uzmana danışmalısınız.

Kaynaklar;