Çocuk Hakları Nedir, Maddeleri Nelerdir?

Çocukların gülümsemesi için temel haklarını keşfetmek ve korumak tüm yetişkinlerin başlıca ödevleri arasında yer alıyor. Sayfanın devamında, geleceğe güzellik katmanın anahtarı rolünü üstlenen çocuk hakları hakkında detaylı bilgiler sizleri bekliyor!

Çocuk hakları, tüm çocukların eşit bir yaklaşıma, saygı gösterilmeye ve korunmaya layık olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Her biri yıldız kadar parlak çocuklar, neşesi, merakı ve enerjisiyle dünyamıza güzellik katıyor. Ancak bu yıldızlar bazen karanlıkta kalabiliyor. İşte tam da bu noktada çocuk hakları devreye giriyor! Çocuk hakları, onların güvenliğini, mutluluğunu ve gelişimini sağlamak için bir kılavuz rolü oynuyor. Gelin, çocuk haklarının dünya çapında neleri kapsadığını ve hangi maddelerin bu hakları belirlediğini birlikte keşfedelim!

Çocuk Hakları Nedir?

Çocuk hakları, çocuk haklarını savunma ve koruma amacıyla küresel olarak faaliyet gösteren Child Rights International Network (CRIN) adlı bir sivil toplum kuruluşunun kaynağına göre, insan haklarının en temel parçası olarak tanımlanıyor. Çünkü çocuklar, sadece geleceğin yetişkinleri değil; bugünün de tam anlamıyla insanları! Ve bu nedenle eşitlik, saygı ve onur ile muamele görmeyi hak ediyorlar. İfade özgürlüğünden mahremiyet haklarına kadar tüm insan haklarına sahip olması gereken çocukların hakları, çocuk hakları kavramı çatısı altında birleşiyor.

Çocuk Hakları Sözleşmesi Nedir?

Çocuk Hakları Sözleşmesi, UNICEF (United Nations International Children’s Emergency Fund)’in çevrim içi kaynağına göre, dünya genelinde çocukların ve gençlerin talep edebileceği belirli hakları belirleyen uluslararası bir insan hakları sözleşmesi. Ulusal hükümetler, bu sözleşmenin kapsamına alınan hakları korumayı taahhüt ederek sözleşmeye imza atıyor.

Avustralya İnsan Hakları Komisyonunun çevrim içi kaynağına göre ise Çocuk Hakları Sözleşmesi, dünya çapında neredeyse tüm ülkelerin taraf olduğu ve hatta en yaygın desteklenen insan hakları sözleşmeleri arasında bulunuyor. Bu sözleşme, Birleşmiş Milletler tarafından oluşturulan Çocuk Hakları Komitesi tarafından denetleniyor. Bu komite, sözleşmeyi imzalayan ülkelerin performansını her beş yılda bir incelemekle görevli 18 bağımsız uzmandan oluşuyor. Peki, çocuk hakları sözleşmesiyle çocukların hangi hakları garanti altına alınıyor? Gelin bir bakalım:

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin Maddeleri Nelerdir?

Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin Maddeleri Nelerdir?

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu UNICEF’in çevrim içi yayınına göre, 18 yaşın altındaki her birey çocuk olarak tanımlanıyor. Kaynakta Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde yer verilen tüm çocuk hakları şu şekilde sıralanıyor:

Eşitlik: Tüm çocuklar ırk, cinsiyet, din, dil, sosyoekonomik durum veya engellilik gibi herhangi bir nedenle ayrımcılığa maruz kalmaksızın eşit haklara sahiptir.
Fayda önceliği: Yetişkinler, her kararlarında çocuğun en iyi çıkarlarını göz önünde bulundurmalı ve çocukların haklarını korumalıdır. Hükümetler, çocukların bakımını ve korunmasını sağlamakla yükümlüdür.
Hakların gerçeğe dönüştürülmesi: Hükümetler, her çocuğun Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde yer verilen haklardan yararlanabilmesi için gereken adımları atmalıdır.
Aile rehberliği: Hükümetler, ailelerin ve toplulukların çocukların haklarını anlamalarına ve çocukların kendi haklarını öğrenmelerine yardımcı olmalıdır.
Hayatta kalma ve gelişme: Her çocuğun sağlıklı bir şekilde büyümesi ve gelişmesi için gerekli olan koşullara erişimi olmalıdır.
İsim ve uyruk: Her çocuğun doğumundan itibaren resmi kurumlar tarafından kaydedilmesi ve her çocuğa resmi bir kimlik verilmesi gerekmektedir.
Kimlik: Çocukların kendine has kimliklerini koruma ve geliştirme hakkı vardır.
Aile: Ebeveynler çocuklarını korumakla yükümlüdür. Çocukların iyiliği gözetildiği sürece çocuklar ailelerinden ayrılmamalıdır.
Ebeveynlerle iletişim: Çocuklar, ebeveynleriyle olan ilişkilerini sürdürebilmelidir, hükümetler de gerekli durumlarda bu iletişimi kolaylaştırmalıdır.
Kaçırılmaya karşı koruma: Hükümetler, çocukların kaçırılmasını ve kaçırılma riskini önlemelidir.
Görüşlere saygı: Çocuklar, kendilerini etkileyen durumlarda ve konularda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkına sahiptirler.
Düşünce ve din özgürlüğü: Çocukların, kendi düşüncelerini ve dinlerini özgürce seçme hakkı vardır. Çocuklar, kendi kültürlerini, dillerini ve dinlerini koruma hakkına sahiptirler.
Grup kurma veya gruba katılma hakkı: Çocuklar, kamu ve toplum huzuruna zarar vermedikleri sürece gruplara katılabilir veya kendi gruplarını kurabilirler.
Gizliliğin korunması: Her çocuğun mahremiyeti korunmalıdır.
Bilgiye erişim: Çocuklar, bilgiye erişim hakkına sahiptir. Fakat eriştikleri bilgilerin zararlı olmadığından emin olunmalıdır.
Eğitime erişim: Her çocuğun eğitim alma hakkı vardır. Bu eğitim ücretsiz olmalıdır.
Yiyecek, giyecek, güvenli bir ev: Her çocuk beslenme, giyecek ve güvenli bir konut haklarından faydalanmalıdır.
Riskten korunma: Çocuklar, zararlı veya tehlikeli işlerde çalıştırılmaktan korunmalıdır.
Cinsel istismardan korunma: Hükümetler, çocukları cinsel istismardan korumakla yükümlüdür.
Gözaltı koşulları: Yasayı çiğnemekle suçlanan çocuklar adil bir şekilde işlem görmelidir. Hapis cezası en son çare olarak düşünülmelidir.
En iyi yasa uygulaması: Çocuk haklarını koruyan en iyi yasaların çocuk yararına kullanılması gerekmektedir.
Bilme hakkı: Hükümetler, çocuklara ve yetişkinlere çocuk haklarını aktif olarak öğretmelidir.

Çocuk Hakları Neden Önemlidir?

Çocuklar fiziki güç, hayat deneyimi ve sosyal beceriler gereğince kendilerini her türlü tehdit durumunda koruma yetisine sahip bulunmuyor. Dolayısıyla çocukların korunması ve çıkarlarının gözetilmesi yetişkinlerin sorumlulukları arasında yer alıyor. Bu fikir çerçevesinde gelişen Çocuk Hakları Sözleşmesi, bahsi sıkıcı olsa dahi çocuk hakları ihlali vakalarının taşınabilmesi için uluslararası bir şikayet mekanizması sağlıyor. Böylece çocuk haklarının dünya genelinde bir üst mekanizma tarafından denetlenmesine olanak tanıyor.

Çocuk Hakları Sözleşmesi Ne Zaman Kabul Edildi?

UNİCEF’in ilgili makalesine göre, Çocuk Hakları Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 20 Kasım 1989 tarih ve 44/25 sayılı kararıyla kabul edildi. 1979 Uluslararası Çocuk Yılı hazırlıklarıyla başlayan sürecin sonucu olan bu sözleşmenin, Birleşmiş Milletler organlarının, uzman kuruluşlarının ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla hazırlandığı aktarılıyor. Orijinal taslağın Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından oybirliğiyle kabul edildiği belirtiliyor.

Türkiye ve Çocuk Hakları

İstanbul Üniversitesi Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin çevrimiçi kaynağında, Türkiye’de çocuk haklarının ilk kez Türk Medeni Kanununda çocuk haklarına ilişkin hükümlerle düzenlendiği aktarılıyor. Kaynağa göre 23 Mayıs 1949’da çocukların ve haklarının korunmasıyla ilgili olarak, ilk özel kanun olan 5387 sayılı Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun çıkarılıyor.

Çocuk mahkemeleri ise 1988’de kuruluyor ve 1983’te Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu yürürlüğe giriyor. Türkiye, Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni ise 14 Eylül 1990 tarihinde imzalıyor. T.C. Dış İşleri Bakanlığının makalesine göre, 2008’de de Türkiye Büyük Millet Meclisinde bir çocuk hakları izleme komisyonu kuruluyor. Bu komisyon, çocuk haklarının korunması ve geliştirilmesi konusunda o günden bu yana pek çok önemli çalışma yürütüyor.

Çocuk Hakları Günü Ne Zaman?

Anne ve Çocuk Vakfı AÇEV’in çevrim içi kaynağına göre, Çocuk Hakları Günü her yıl 20 Kasım’da kutlanıyor. 1954 yılından bu yana dünya çapında çocuk haklarına dikkat çekmek için kutlanan Çocuk Hakları Günü, çocukların haklarına saygı gösterilmesi, bu konuda farkındalığın artırılması ve çocukların geleceğe daha güvenli bir şekilde ilerlemesi için önemli bir fırsat sunuyor.

Çocuk haklarını öğrenerek daha bilinçli bir ebeveyn olma yolunda büyük bir adım daha attınız. Keşfinize çocuğunuzun iletişimine güç katacak bir blog yazısı ile devam etmek isterseniz “Çocuğa Paylaşmayı Öğretmenin Yolları Nelerdir?” adlı makalemizi de okuyabilirsiniz.

*Bu sayfada yer alan açıklamalar, uzman tavsiyesi ve uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır. Çocuk haklarına dair detaylı bilgi almak için mutlaka ilgili kurum ve kuruluşlara danışmalısınız.

Kaynaklar;