Ebeveynlik, her çocuğun ihtiyaçlarına ve kişiliğine uygun olarak özel bir yaklaşım gerektiriyor. Sevgi dolu kucaklamalar ve öfkeli anların kol kola gezdiği ebeveynlik yaklaşımları, çocukların gelişimini doğrudan etkiliyor. Farklı ebeveynlik stillerine dair tüm merak ettikleriniz bu sayfanın devamında!
Ebeveynlik her ailede farklı dinamiklerle şekilleniyor. Kimi ebeveynler otoriter bir tutum benimserken, kimileri daha demokratik bir yaklaşım sergiliyor. Ebeveynlik tarzını belirleyen faktörler kültürel, sosyal ve bireysel tercihlerden etkilenebiliyor. Her bir ebeveynlik tarzı çocukların gelişimini farklı şekillerde etkiliyor ve onların dünya ile ilişki kurma biçimine yansıyor. Bu yazımızda, Eticicibebe.com editörleri olarak çocuğunuzla ilişki kurma stilinizi keşfetmeniz için “ebeveynlik stilleri” konusunu odağımıza aldık. Hazırsanız, ebeveynlik yolculuğunuzda rehberiniz olacak keşif turumuz başlıyor!
Ebeveynlik stili, çocuk yetiştirme sürecinde takınılan tavırları ve benimsenen çeşitli stratejileri ifade ediyor. Sağlık ve zindelik alanında uzman onaylı makaleler yayınlayan Verywell Mind adlı çevrim içi bir platformdaki makaleye göre, ebeveynlik stilleri çocuğun gelişimini ilk elden etkiliyor. Aynı makalede aktarılanlara göre ebeveynlik stilleri çocukların yetişkinlik dönemi davranışlarından başarı düzeylerine kadar pek çok alanda etki gösteriyor. Bu nedenle, ebeveynlerin ebeveynlik tutumlarında bilinçli kararlar alması ve farklı stillerin keşfedilmesinde fayda bulunuyor.
ABD’nin Kaliforniya eyaletinde bulunan Jessup University adlı bir eğitim kurumunun kaynağına göre, ebeveynlik stilleri ilk kez 1960’larda psikolog Diana Baumrind tarafından ele alınmış. Baumrind’e göre ebeveynlik stilleri “otoriter”, “demokratik”, “izin verici” ve “ilgisiz” olmak üzere dört ana başlığa ayrılıyor.
Beşinci ebeveynlik stili olan helikopter ebeveynlik tanımı ise, psikolog ve yazar Dr. Haim Ginott tarafından 1969 yılında yayınlanan Between Parent & Teenager adlı kitap ile tıp literatürüne katılmış. Daha sonra 1980’lerde Stanford araştırmacıları Eleanor Maccoby ve John Martin, Baumrind’in ebeveynlik stillerine dair araştırmalarını daha da derinleştirmiş. Farklı ebeveynlik stillerinin çocuk gelişimi ve çocukların gelecek yaşamlarına yansıması hakkındaki araştırmalar günümüzde dahi devam ediyor.
Dünyaca ünlü araştırma ve tıp merkezi Mayo Clinic’te yer alan bir makaleye göre, ebeveynlik stilleri günümüzde hala bu beş kavram altında inceleniyor. Baumrind ve diğer araştırmacılar tarafından tanımlanan bu beş stil, ebeveynlerin bebek bakımı ve çocuklarını yönetme şekillerini temsil ediyor.
Akademik sağlık kuruluşu Cleveland Clinic’in A Pirate’s Guide To Parenting Styles isimli makalesine göre, izin verici ebeveynlik stilinde kurallar ve sınırlar daha esnek tutuluyor. Destekleyici bir yaklaşım gerektiren bu ebeveynlik stilinde açık iletişim ve çocuğun özgürlüklerine saygı duymak önemli bir yer tutuyor. İlgili makalede yer verilen detaylara göre, kuralların esnek tutulması çocukların sorumluluk alması konusunda sorunlara yol açabiliyor. Ayrıca bu ebeveynlik stili ile yetişen çocuklarda duygusal düzenleme zorlukları da görülebiliyor. Dolayısıyla, çocuğa gösterilen tutum destekleyicilik ve empati olsa dahi bu konuda dengeyi yakalamak önem taşıyor.
Parenting Style Quiz: What’s Your Parenting Style? isimli makaleye göre otoriter ebeveynlik stili, genellikle uyulması gereken katı kurallarla karakterize ediliyor. Bu ebeveynlik stilinde aile içi kuralların oluşturulma aşamasında çocukların görüşleri alınmıyor. Ayrıca çocuklara kuralların neden uygulanması gerektiğine dair de detaylı açıklamalar çoğunlukla yapılmıyor.
Türk Eğitim Derneği tarafından hazırlanan Eğitim ve Bilim Dergisi’nde yayınlanan bir makaleye göre de, otoriter ebeveynlik çocukların ego gelişimini olumsuz etkiliyor. Esneklikten uzak bir ebeveynlik stili olarak görülen otoriter ebeveynlik stili ile yetiştirilen çocukların gelecek yaşamlarında öz güven sorunları yaşayabileceği de makalede aktarılanlar arasında yer alıyor. Ayrıca bu çocuklarda saldırgan ya da isyankar tutumların gelişmesi riski olduğu belirtiliyor.
İlgisiz ebeveynlik, global sağlık platformu WebMD platformunda yer alan makaleye göre, çocukların ihtiyaçlarını karşılamak ve onları desteklemek için çaba gösterilmeyen bir ebeveynlik tutumu olarak tanımlanıyor. Başta yüksek hoşgörülü bir tutum olarak görünse dahi, bu ebeveynlik stilinde çocukların duygusal ve fiziksel ihtiyaçları göz ardı edilebiliyor. İlgili makalede aktarılanlara göre uzmanlar, bu tür bir ebeveynlik yaklaşımının uzun vadede zararlı olduğunu belirtiyor. Dengesiz bir yaklaşım ve tutarsız bir iletişimle karakterize edilen ilgisiz ebeveynlik stili, çocukların duygusal ve sosyal gelişimine zarar verebiliyor.
Demokratik ebeveynlik tarzı, WebMD’nin çevrim içi makalesinde sıcak ve samimi bir iletişimle yürütülen; makul ve aynı zamanda net sınırlarla sürdürülen bir ebeveynlik tutumu olarak tanımlanıyor. Kaynakta yer verilen detaylara göre demokratik bir ortamda büyüyen çocukların, kendilerini ifade etme ve bağımsız düşünme becerileri daha fazla gelişiyor. Uzun vadede ise bu tarzda yetiştirilen çocukların akademik başarı, sosyal beceriler ve öz saygı konularında diğer ebeveynlik tarzlarına maruz kalanlara göre çok sayıda avantaj yakaladığı aktarılıyor.
Global sağlık platformu Healthline’ın Which Parenting Type Is Right for You? isimli araştırmasına göre helikopter ebeveynlik stili, çocuğunun her adımını titizlikle planlayan ve kontrol etmeye çalışan ebeveynlerin yaklaşımı olarak tanımlanıyor. Bu ebeveynlik stilini uygulayan anne-babaların aşırı korumacı olması, yani belirtilen tabirle çocuklarının etrafında adeta bir helikopter gibi dönmesi, çocukların hata yaparak öğrenmesine engel oluyor. Bu aşırı korumacı yaklaşım, uzun vadede çocuklarda kendine güvensizlik, anksiyete ve depresyon gibi sorunlara sebep olabiliyor. Ayrıca çocuklar genellikle sorunları kendi başlarına çözmekte de zorlanıyor.
Very Well Mind adlı web sitesinde yayınlanan Why Parenting Styles Matter When Raising Children isimli makaleye göre tüm ebeveynlik stilleri, çocuklar üzerinde kısa ve uzun vadede birçok etki gösteriyor. Ebeveynlerin çocuklarını yetiştirme stili, ilerleyen yaşlarda bireylerin akademik performansını ve motivasyonunu büyük ölçüde etkiliyor. Sıkı kurallar ve baskıcı tavırlar çocuklarda kaygı ve depresyon gibi sorunların ortaya çıkmasına yol açabilirken, destekleyici bir ortam ise olumlu bir zihinsel sağlık üzerinde koruyucu etki sağlayabiliyor. Ebeveynlerin tutumları, çocukların öz saygı ve öz güven gelişimini de bu yönüyle etkiliyor.
Ebeveynlerin tutumları çocukların sadece kendi hayatlarını değil, diğer insanlarla olan ilişkilerini de şekillendiriyor. Örneğin; zorbalığa karşı zayıf olma veya zorbalık yapma gibi davranışlar, genellikle ebeveynlerin tutumlarına bağlı olarak şekilleniyor. Araştırmalara göre, katı ve otoriter ebeveynlerin yetiştirdiği çocuklar yetişkinlik döneminde de duygusal istismara daha açık olabiliyor.
Ebeveynlik tarzları, kültürel etkiler ve kişisel tercihlerle şekilleniyor ve çocuğun hem ahlaki hem de davranışsal gelişiminde belirleyici bir rol oynuyor. Bu yolculukta her ebeveyn, kendi benzersiz yaklaşımını bulmalı ve çocuğun ihtiyaçlarına en uygun desteği sağlamak için çabalamalı. Çocukların ihtiyaçlarının çeşitli yaş döneminde farklılık gösterebileceği ve ebeveynlik tarzlarının da bu bakımdan esneklik gerektirdiği de unutulmamalı. Çünkü en doğru ebeveynlik stili, ancak ve ancak uygun koşulda uygun tavrın benimsenmesi ve ideal bir denge yakalanmasıyla uygulanabilir. Hayatın hemen her alanında olduğu gibi… Kusursuzu değil, duruma göre en iyiyi hedeflemek, anne ve babaları en doğru ebeveynlik çizgisine yaklaştırır.
Çocuk gelişiminde farklı yöntemlerin büyülü gücünden faydalanmaya devam etmek için “Müziğin Çocuk Gelişimi Üzerindeki Etkileri Nelerdir?” içeriğimizden ilham alabilirsiniz. |
*Bu sayfada yer alan bilgiler, uzman bir pedagog tarafından yapılan açıklamaların ya da verilen önerilerin yerine geçmemelidir. Ebeveynlik stilleri hakkında en doğru bilgiyi edinmek için mutlaka bir uzmana danışmanız gerekmektedir.
Kaynaklar;